گاهی اوقات متوجه این موضوع میشدم که هر وقت دخترم کوچکتر بود رفتاراشتباهی میکرد از اینکه سرش داد میزدم یا به روش غلطی با او برخورد میکردم انگار دلم خنک میشد و در کمال ناآگاهی میگفتم آخیش خالی شدم .بعدها با آموزشهایی که دیدم وکتابهایی که خواندم متوجه شدم که داد زدن و مدیریت نکردن خشم چه عواقب بد و غیر قابل جبرانی برای کودک دارد . کم کم به این موضوع پی بردم یکی از علتهای مدیریت نکردن خشم و داد زدنهای ما آگاه نبودن به مراحل رشدی بچههاست . آگاهی و آموزش کمک کرد بتوانم خشمی را که سالها بدون آگاهی از آن استفاده میکردم را مدیریت کرده و در جهت درست استفاده کنم .
سوال : یعنی ما میتوانیم از خشم استفاده کنیم ؟؟
در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا قطرهای از اقیانوس آگاهی را با هم جستجو کنیم .
1. اصلاً خشم چیست ؟
یک احساس طبیعی است که زمانی پدید میآید که فرد یک تهدید ، مانع ، جراحت یا بیعدالتی را احساس کند و بعد از تجربه این احساسی که واکنشهای خاصی را بروز میدهد تمایل به آسیب زدن به هدفی را ارائه میدهد .
2 . اثر خشم بر بدن :
شما هم تجربه این را داشتهاید که اگر در خیابان یک اختلاف شدید را دیده باشید اگر به واکنشهای بدن خود آگاه شوید متوجه میشوید که ضربان قلبتان بیشتر شده و دستهایتان شروع به لرزیدن میکند به این دلیل که خشم یک احساسی است که مسری است یعنی امکان انتقال آن به شخص دیگر بسیار بالاست با یک تمرین ساده درک این مطلب راحتتر اتفاق میافتد.
1) با یک لحن خشمگینانه از کودک خود بخواهید برایتان یک لیوان آب بیاورد .
2) سپس با یک لحن آرامبخش و مودبانه انجام این کار را بخواهید.
تفاوت را مشاهده کردید زمانی که من فریادهای کودکم را میبینم و میشنوم و یا پرتاب کردن اسباب بازیهای او را میبینم یا متوجه میشوم که با خواهرش درگیر شده این طبیعی است که عصبانی شوم اما سوال اصلی اینجاست قرار است برای کودکم چه الگویی باشم ؟ اینکه کسی که فریاد میزند یا کتک میزند باید در مقابل باید او را هم کتک زد یا فریاد زد؟
آگاه شدن به این موضوع که قرار است چه الگویی برای کودکم باشم درصد کمی از این مسیر را برای ما راحتتر میکند در واقع اگر من بخواهم در مقابل رفتارهای فرزندم( که ممکن است شامل کشف کردن ، خرابکاری کردن ، فحش دادن ، داد زدن) همان رفتار را داشته باشم به یک فرد پرخاشگر تبدیل شدهام .
3 . تفاوت خشم با پرخاشگری :
همانطور که گفتیم خشم یک احساس است اما پرخاشگری یک رفتار است یعنی اگر به عنوان یک والد عصبانی میشوی این طبیعی است هیچ اشکالی ندارد اما اگر به آن احساس خشمی که در شما به وجود آمده پاسخ منفی( از جمله داد زدن ، کتک زدن و آسیب رساندن به وسیله یا شخصی ) دهید این یک رفتار پرخاشگرانه است .
4. شش راهکار مهم برای اینکه چطور بتوانیم مدیریت خشم داشته باشیم :
به زبان ساده مغز ما با تکرار انجام هر کاری آن کار را به عادت تبدیل میکند این یک خبر خوب است چرا که این به این معناست که من میتوانم با انجام ندادن رفتارهای پرخاشگرانه عادت انجام آن کار را کم کنم یااز بین ببرم پس اگر والدی هستید که مدام داد میزنید یا گاهی کتک میزنید با انجام ندادن این رفتارها میتوانید انجام دادن آنها را به مرور کم کنید . اما حتماً حتماً مغز ما باید برای ساخت یک عادت جدید جایگزین جدید داشته باشد حالا این جایگزینها چه چیزهایی میتواند باشد :
1 کسب آگاهی از اینکه مغز کودک چگونه کار میکند
2 شمارش اعداد
3 ترک محیط
4 بیان احساسات خود با رنگها
5 بیان احساسات با تشبی کردن
6 استفاده از طنز
1. آگاهی از عملکرد مغز کودک
باعث میشود والد رفتار کودک را شخصی نگیرد . مثلاً به جای اینکه بگوید او مرا عصبانی میکند بگوید این رفتار ناشی از تکامل مغز اوست قطعاً شدت خشم والدکاهش پیدا میکند. والدینی که دانش درباره رشد مغز کودک دارند بهتر میتوانند خودشان را آرام کنند و صبر بیشتری داشته باشند . فرض کنید فرزند ۲ ساله شما لیوان آب را از بالا روی سرامیک میریزد اگر این آگاهی وجود داشته باشد که کودکم مرحله کشف را شروع کرده و می خواهد دقیق تر ب این موضوع پی ببرد که زمانیکه آب روی زمین ریخته می شود با زمانیکه روی سرامییک ریخته میشود چه فرقی دارد شدت خشم شما کمتر می شود چون از قبل می دانستید که کاشف کوجولوی شما مغزش نیاز به تجربه و کشف دارد.
2 . شمارش اعداد
همین حالا خواندن این مطلب را برای چند ثانیه متوقف کنید و از شماره ۱۰۰ تا هر عددی که میخواهید برعکس بشمارید چه اتفاقی افتاد کاملاً متوجه شدید که حواس شما از موضوعی که به آن فکر میکردید پرت شد و روی شمردن اعداد متمرکز شدید انجام این تمرینها به شما کمک میکند کوچولو کوچولو از مسیرهای جدید برای مدیریت خشم استفاده کرده قدرت این تمرینها را دست کم نگیرید در روزهای اول کمی از عادتهای قبلی استفاده میکنید اما اشکالی ندارد این را بدانید که مسیر درست همین است ادامه دهید
3 . ترک محیط
قبول دارم زمانی که از موضوعی عصبانی میشوید لذت اینکه بایستیم و داد بزنیم و خودمان را تخلیه کنیم قاعدتاً خیلی بیشتر از ترک محیط است این احساس را خودم تجربه کردم اما قبول دارید که عذاب وجدان بعد از گریههای کودکتان و احساس پشیمانی خودتان کمتر لذت دارد پس اگر با من موافق هستید این راهکار را حتماً امتحان کنید محیط را ترک کنید دیدن این صحنه ریختن گواش روی فرش یا سرامیک خیلی برای کسی که به تازگی فرشها یا مبلهای منزل را به قالیشویی سپرده سخت است به نظر من بهترین کار در این لحظه ترک محیط است به مدت کوتاه .
4 . بیان احساسات با رنگ ها
پژوهشها نشان داده رنگها با واکنشهای هیجانی مغز مرتبطند رنگهای گرم مانند قرمز با برانگیختگی و خشم و رنگهای سرد مانند آبی با آرامش همراهند یک والد احساس خود را با رنگها بیان میکند مثلاً از خود میپرسد الان رنگ احساسم چیست یا آن را نقاشی میکند در واقع هیجان خود را از حالت واکنشی به حالت آگاهانه تبدیل میکند .
نکته مهم این است که در موقعیتهای قبل از بروز خشم با کودکتان درباره احساسها صحبت کنید و با یکدیگر به انتخاب هر رنگ برای هر احساس همکاری کنید .
5 .بیان احساسات با تشبیه
اندازهگیری خشم با استفاده از دنیای کودکانه یکی از روشهای موثر در آموزش تنظیم هیجان به کودکان توسط والدین است به عنوان مثال مادرمی تواند به هنگام تجربه خشم از استعاره میوهها برای توصیف شدت احساس خود استفاده کند مثلابگوید : وقتی عصبانی میشوم ممکن است خشمم ابتدا اندازه نخود باشد سپس اندازه پرتقال و اگر ادامه پیدا کند اندازه هندوانه این بیان خشم را برای کودک پدیده ای قابل درک و تدریجی میسازد و به او میآموزد که هیجانها قابل اندازهگیری و در نتیجه قابل کنترل هستند .
6 . استفاده از طنز
وقتی والد از طنز برای سبکتر کردن موقعیت یا تغییر زاویه نگاه خود استفاده میکند فعالیت نواحی مرتبط با تهدید در مغز کاهش یافت و احساس کنترل بیشتری بر موقعیت پیدا میکند تکرار کردن یک سری از جملات مثل( صورت تو بشور، دستاتو بشور قبل از شام یا اسباب بازیهاتو جمع کن) میتواند بعد از چند بار بیان کردن احساس خشم ما را برانگیخته کند اما آمیخته کردن همان دستورات یا جملهها با طنز هم کودک را مشوق به انجام آن کار میکند هم هیجان خشم را در ما کاهش میدهد مثلاً : یکی از جملههایی که من خودم به کودکم میگویم این است که الان میکروبها میگن وای چه جای خوبی داریم خدا کنه یادش بره دستاشو بشوره و همون لحظه که دخترم شروع به شستن میکرد من با صدای خنده از زبان میکروب ها میگفتم این چیه روی ما چقدر لیزه وای الان آب میگیره .
نکته مهم و پایانی : مدیریت خشم یک عادت است و نیاز به تمرین و صبر دارد چرا که مسیر عصبی مدیریت خشم را باید با صبر واستمرار بسازیم .
دیدگاهتان را بنویسید